Αθέμιτος Ανταγωνισμός - Νομολογία Εφετείου Αθηνών

ΕφΑθ 697/2024: Υποχρέωση Πίστης και Αθέμιτος Ανταγωνισμός στην Εργασία

Το εφετείο Αθηνών εξέτασε την υποχρέωση πίστης του εργαζομένου, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 652 του Αστικού Κώδικα και ανέλυσε τις θετικές και αρνητικές πτυχές αυτής της υποχρέωσης, συμπεριλαμβανομένης της αποφυγής ανταγωνισμού προς τον εργοδότη.

Πότε είναι νόμιμη η ρήτρα απαγόρευσης ανταγωνισμού μετά τη λήξη της εργασιακής σχέσης και ποιες οι προϋποθέσεις για την επιδίκαση αποζημίωσης στον εργοδότη σε περίπτωση παραβίασης της υποχρέωσης πίστης από τον εργαζόμενο;

Κατά την διάταξη του άρθρου 652 ΑΚ ο εργαζόμενος έχει υποχρέωση πίστης, η οποία αποτελεί εξειδίκευση του γενικού κανόνα της καλής πίστης (άρθρο 288 ΑΚ). Η υποχρέωση πίστης καλύπτει και τις παρεπόμενες υποχρεώσεις που απορρέουν από την όλη δομή της εργασιακής σχέσης. Η υποχρέωση πίστης ορίζεται αρνητικά ως υποχρέωση του εργαζομένου να αποφεύγει κάθε βλαπτική ενέργεια σε βάρος του εργοδότη. Θετικά, επιβάλλει στον εργαζόμενο την επιμελή και καλόπιστη εκπλήρωση της σύμβασης εργασίας.

Η υποχρέωση πίστης περιλαμβάνει μια δέσμη επιμέρους υποχρεώσεων, οι οποίες ποικίλλουν ανάλογα με το αντικείμενο της σύμβασης εργασίας. Τέτοιες ειδικότερες υποχρεώσεις είναι κυρίως:

•Η υποχρέωση εχεμύθειας

•Η υποχρέωση μη παράλληλης απασχόλησης σε άλλον εργοδότη

•Η υποχρέωση αποφυγής ανταγωνισμού

Ειδικότερα, ο εργαζόμενος υποχρεούται να μην προβαίνει σε ενέργειες που φέρουν χαρακτήρα αθέμιτου ανταγωνισμού κατά του εργοδότη. Αυτό περιλαμβάνει την για δικό του λογαριασμό, εν αγνοία του εργοδότη, άσκηση εμπορικών εργασιών όμοιων με τις εργασίες της επιχείρησης όπου εργάζεται, καθώς ισχύει και η διάταξη του άρθρου 1 εδ. ια του ν. 146/1914.

Η υποχρέωση αποφυγής ανταγωνισμού μπορεί να γίνει και αντικείμενο ρητού όρου (ρήτρας) στην εργασιακή σχέση, καθώς κατ’ άρθρο 361 ΑΚ οι συμβαλλόμενοι έχουν την ελευθερία να καθορίζουν το περιεχόμενο των συμβάσεών τους. Συνεπώς μια τέτοια ρήτρα θεωρείται καταρχήν έγκυρη. Ωστόσο, όταν περιορίζει τη μελλοντική επαγγελματική δραστηριότητα του εργαζομένου μετά τη λήξη της σύμβασης, το κύρος της εξαρτάται από:

•Τη διάρκεια της ισχύος της

•Την έκτασή της κατά τόπο

•Την επαγγελματική δραστηριότητα που απαγορεύτηκε

•Την παροχή από τον εργοδότη ανάλογης αντιπαροχής προς τη συμβατική δέσμευση του εργαζομένου. Το Δικαστήριο τονίζει ότι αν και η ύπαρξη ειδικού οικονομικού ανταλλάγματος δεν είναι αναγκαία προϋπόθεση για την εγκυρότητα της ρήτρας, συνεκτιμάται ωστόσο, όταν οι λοιποί όροι της δέσμευσης υπερβαίνουν τα ακραία όρια που θέτουν στην ιδιωτική αυτονομία τα χρηστά ήθη. Επισημαίνεται δε ότι η νομολογία έχει κρίνει ότι δεν είναι άκυρη η απαγόρευση πράξεων ανταγωνισμού για χρονικό διάστημα δύο ετών μετά τη λύση της σύμβασης, ακόμη και χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα.

Σε κάθε περίπτωση η ρήτρα αποφυγής ανταγωνισμού προκειμένου να είναι έγκυρη οφείλει να μην έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις διατάξεις των άρθρων 178 και 179 ΑΚ, ήτοι να εμπεριέχει υπέρμετρη δέσμευση της ελευθερίας του εργαζομένου και να αντίκειται γενικώς στα χρηστά ήθη.

Η παραβίαση της ρήτρας περί μη ανταγωνισμού ιδρύει υποχρέωση του εργαζομένου προς τον εργοδότη για αποζημίωση, υπό τις εξής προϋποθέσεις:

•Ο εργοδότης έχει υποστεί ζημία από ενέργειες του εργαζομένου που βλάπτουν σοβαρά την επιχείρηση.

•Η ζημιογόνος συμπεριφορά είναι πράξη παράνομη και αντίθετη στα χρηστά ήθη. Εάν δεν υπάρχει αντίθεση στα χρηστά ήθη, δεν θεμελιώνεται αξίωση αποζημίωσης κατά το άρθρο 919 ΑΚ.

•Υπάρχει δόλος του εργαζομένου, έστω και ενδεχόμενος.

•Υφίσταται αντικειμενικός αιτιώδης σύνδεσμος με την ανήθικη και δόλια συμπεριφορά του.

Το Δικαστήριο ωστόσο επισημαίνει ότι ως θεμελιώδης αρχή της έννομης τάξης θεωρείται ο αποκαταστατικός χαρακτήρας της αποζημίωσης, η οποία αποβλέπει βασικά στην παροχή αντισταθμίσματος που εξισορροπεί τη ζημία και όχι στην πρόληψη της ζημίας με την επιβολή κύρωσης.