Ανάκληση γονικής παροχής

Ανάκληση γονικής παροχής – Τριμελές Εφετείο Αθηνών 3076/2024

Κατά το άρθρο 1509 Α.Κ., η παροχή περιουσίας στο τέκνο από οποιονδήποτε γονέα του, είτε για τη δημιουργία ή τη διατήρηση οικονομικής ή οικογενειακής αυτοτέλειας, είτε για την έναρξη ή την εξακολούθηση επαγγέλματος, αποτελεί δωρεά, μόνον ως προς το ποσό που υπερβαίνει το μέτρο, το οποίο επιβάλλουν οι περιστάσεις. Έτσι, μια γονική παροχή μπορεί να θεωρηθεί δωρεά κατά το μέρος που υπερβαίνει το ενδεικνυόμενο μέτρο, το οποίο κρίνεται με βάση την περιουσιακή κατάσταση και την κοινωνική θέση του γονέα, τον αριθμό των τέκνων, τις ανάγκες τους, την ηλικία τους και τις συνθήκες διαβίωσής τους.

Σύμφωνα με τα άρθρα 505 και 507 του Α.Κ., ο δωρητής έχει δικαίωμα να ανακαλέσει τη δωρεά αν ο δωρεοδόχος φανεί αχάριστος με βαρύ παράπτωμα απέναντι στον δωρητή, στον σύζυγο ή σε στενό συγγενή του, ιδίως αν αθετήσει την υποχρέωσή του να διατρέφει τον δωρητή. Επίσης, ο δωρητής ή ο κληρονόμος του έχει υποχρέωση να ανακαλέσει τη δωρεά αν ο δωρεοδόχος παραλείπει υπαίτια να εκτελέσει τον τρόπο υπό τον οποίο έγινε η δωρεά.

Το δικαίωμα ανάκλησης της δωρεάς ασκείται με μονομερή δήλωση του δωρητή προς τον δωρεοδόχο, η οποία είναι άτυπη, ακόμη και αν αφορά ακίνητο. Στη δήλωση πρέπει να αναφέρεται ο λόγος της ανάκλησης. Η δήλωση παράγει τα νόμιμα αποτελέσματά της από τον χρόνο που περιέρχεται στον δωρεοδόχο, υπό την προϋπόθεση ότι αποδεικνύεται η αλήθεια του λόγου ανάκλησης. Μετά τη δήλωση, ο δωρητής δικαιούται να αναζητήσει το δωρηθέν πράγμα μέσω αγωγής αδικαιολόγητου πλουτισμού.

Τι συνιστά όμως «αχαριστία» για τον νόμο;

Αχαριστία θεωρείται η βαριά αντικοινωνική συμπεριφορά ή διαγωγή του δωρεοδόχου που παραβιάζει τους κανόνες δικαίου ή τις αντιλήψεις περί ηθικής και ευπρέπειας και προσβάλλει άμεσα αγαθά του δωρητή.

Αχαριστία μπορεί να αποτελεί και η αδιαφορία του δωρεοδόχου για την τύχη του δωρητή όταν ο τελευταίος έχει ανάγκη περίθαλψης και οικονομικής ενίσχυσης, ακόμη και αν η δωρεά δεν έγινε υπό τον όρο της διατροφής του.

Κριτήρια για τη βαρύτητα του παραπτώματος αποτελούν:

• ο δεσμός δωρητή και δωρεοδόχου,

• τα ελατήρια της δωρεάς,

• η αξία του αντικειμένου της,

• ο τρόπος ενέργειας και ο χαρακτήρας του δωρεοδόχου,

• καθώς και το τυχόν συντρέχον πταίσμα του δωρητή ή στενού συγγενούς του.

Από υποκειμενική άποψη, πρέπει να πρόκειται για αξιόμεμπτη συμπεριφορά που δείχνει έλλειψη ευγνωμοσύνης προς τον δωρητή. Η δήλωση ανάκλησης πρέπει να αναφέρει το παράπτωμα του δωρεοδόχου, και σε περίπτωση αμφισβήτησης, το δικαστήριο αποφασίζει σχετικά.

Το Τριμελές Εφετείο αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στο δικαιοπρακτικό θεμέλιο της σύμβασης δωρεάς μεταξύ γονέα και τέκνου. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι «η αρχική έλλειψη του δικαιοπρακτικού θεμελίου ως αιτία ακύρωσης της σύμβασης αφορά προεχόντως στην περίπτωση, που τα δύο μέρη σχημάτισαν δικαιοπρακτική βούληση βάσει περιστατικού, του οποίου η ύπαρξη ή η επέλευση αποτέλεσε αμφιμερώς σιωπηρή προϋπόθεση ισχύος της δικαιοπραξίας ή την περίπτωση έστω, που το ένα μόνο μέρος απέδωσε ιδιαίτερη σημασία στη συνδρομή ορισμένου περιστατικού, στηρίζοντας σε αυτό τη δικαιοπρακτική του βούληση και τούτο μπορούσε να διαγνωσθεί από το άλλο μέρος βάσει του συνόλου των συνθηκών. Το δικαιοπρακτικό θεμέλιο, δηλαδή, τυγχάνει το σύνολο των πραγματικών συνθηκών, που τα μέρη θεωρούσαν ότι υπάρχουν ή πρόκειται να επέλθουν οπωσδήποτε στο μέλλον και στις οποίες (συνθήκες) στήριξαν τη δικαιοπραξία, μολονότι δεν τις περιέλαβαν ρητά στο περιεχόμενο της».

Σημειώνεται ότι η κατά το άρθρο 143 ΑΚ πλάνη που αναφέρεται αποκλειστικά στα παραγωγικά αίτια της βούλησης δεν είναι ουσιώδης, εκτός αν τα παραγωγικά αυτά αίτια που συζητήθηκαν πριν από την κατάρτιση της δικαιοπραξίας και αποτέλεσαν τη βάση της προϋπόθεσης αυτής, κατά τη θέληση αμφοτέρων των μερών, σύμφωνα με την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη κατά τα άρθρα 200, 281 και 288 Α.Κ., οπότε η πλάνη ως προς τα αίτια αυτά είναι ουσιώδης και μπορεί να επιφέρει την ακύρωση της δικαιοπραξίας, επειδή τα περιστατικά επί των οποίων τα μέρη κυρίως στήριξαν την κατάρτιση της σύμβασης (δικαιοπρακτικό θεμέλιο) δεν συνέτρεχαν ή εκ των υστέρων ανετράπησαν.