Οικογενειακό Δίκαιο - Γονική Μέριμνα

Βέλτιστο συμφέρον του τέκνου και απόδοση γονικής μέριμνας σε έναν μόνο γονέα.

Η σημασία του όρου "βέλτιστο συμφέρον του τέκνου" είναι καθοριστική για την άσκηση της γονικής μέριμνας και επιμέλειας, ιδίως σε περιπτώσεις διαφωνίας των γονέων ή διακοπής της συμβίωσης. Ο όρος αυτός αποτελεί τον πυρήνα για τον προσδιορισμό της άσκησης της γονικής μέριμνας από το δικαστήριο, καθώς σκοπός είναι η ανάπτυξη του ανηλίκου σε μία ανεξάρτητη και υπεύθυνη προσωπικότητα.

Το Μονομελές Εφετείο Αθηνών με την υπ’ αριθ. 6/2025 απόφασή του θέτει τα κριτήρια απόδοσης της γονικής μέριμνας σε έναν από τους δύο γονείς παρά την γενικότερη επιταγή των σχετικών διατάξεων του Ν. Ν. 4800/21.05.2021 που προβλέπει την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας.

Συγκεκριμένα το Εφετείο στο σκεπτικό του αναφέρει μεταξύ άλλων:

• Ο νομοθέτης δεν παρέχει εκ των προτέρων προσδιοριστικά στοιχεία, πέραν της επιβαλλόμενης υποχρέωσης στον δικαστή να σέβεται την ισότητα μεταξύ των γονέων, χωρίς διακρίσεις λόγω φύλου, κοινωνικής προέλευσης ή οικονομικής κατάστασης.

• Το συμφέρον του παιδιού προσδιορίζεται εξατομικευμένα, με αναφορά σε συγκεκριμένο παιδί και τις ανάγκες του, λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση της υγείας, την ηλικία, τις οικογενειακές και κοινωνικές συνθήκες.

• Το Δικαστήριο οφείλει να εξετάσει τις επί μέρους πτυχές του δικαιώματος της προσωπικότητας, όπως η ζωή, η σωματική ακεραιότητα, η υγεία, η συναισθηματική και ψυχολογική ασφάλεια και σταθερότητα, η διανοητική πρόοδος, η κοινωνική ένταξη και αποδοχή, η υπευθυνότητα, η κοινωνική συνείδηση και η ανεξαρτησία του παιδιού.

• Το συμφέρον του παιδιού εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου, καθώς εξελίσσονται και οι ανάγκες του. Οι γονείς πρέπει να επιδιώκουν την προαγωγή τόσο του βραχυπρόθεσμου όσο και του μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου συμφέροντος του παιδιού. Στις περιπτώσεις που η ταυτόχρονη επιδίωξη δεν είναι εφικτή, πρέπει να επιδιώκεται η μεγαλύτερη δυνατή ικανοποίηση του βραχυπρόθεσμου και μεσοπρόθεσμου συμφέροντος.

• Στην δικαστική κρίση εναπόκειται η λήψη υπόψη όλων των σχέσεων και περιστάσεων, ώστε να καταλήξει σε ρύθμιση που εξυπηρετεί καλύτερα το συμφέρον του ανηλίκου τέκνου. Κρίσιμα στοιχεία είναι η καταλληλότητα των γονέων για την ανάληψη του έργου της διαπαιδαγώγησης και της περίθαλψης, καθώς και οι δεσμοί του τέκνου με τους γονείς και τα αδέλφια του.

• Στα κριτήρια προσδιορισμού του συμφέροντος του τέκνου περιλαμβάνονται οι ικανότητες των γονέων, το περιβάλλον, το επάγγελμα, η πνευματική τους ανάπτυξη και η δράση τους στο κοινωνικό σύνολο, η ικανότητα προσαρμογής στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, καθώς και η σταθερότητα των συνθηκών ανάπτυξης του τέκνου.

• Η ύπαρξη ιδιαίτερου δεσμού του τέκνου προς έναν από τους γονείς και η εκφραζόμενη προτίμησή του συνεκτιμώνται από το δικαστήριο, ύστερα από στάθμιση του βαθμού ωριμότητάς του.

• Η κρίση του δικαστηρίου σχετικά με το αν εξυπηρετείται το συμφέρον του τέκνου υπόκειται σε αναιρετικό έλεγχο. Σημειώνεται δε ότι η εκ του αποτελέσματος κρινόμενη κακή άσκηση της γονικής μέριμνας, που αντιβαίνει το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου, μπορεί να οδηγήσει σε άμεση αφαίρεση της άσκησης της γονικής μέριμνας από τον υπαίτιο γονέα.

Τι συνιστά ωστόσο κακή άσκηση γονικής μέριμνας;

Το εφετείο αναλύοντας διεξοδικά την έννοια της ορθής άσκησης γονικής μέριμνας πέραν των οφθαλμοφανών όπως:

-Η πλημμελής εκπλήρωση των καθηκόντων αυτών, με μέτρο κρίσης το οικονομικό και πνευματικό επίπεδο των γονέων,

- Η αδυναμία των γονέων να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους,

- Η μη συμμόρφωση των γονέων προς δικαστικές ή εισαγγελικές αποφάσεις και διατάξεις ή προς συμφωνίες μεταξύ τους

- Η αδικαιολόγητη άρνηση καταβολής διατροφής

- Η παρεμπόδιση της επικοινωνίας του τέκνου με τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει και η κακή ή πλημμελής άσκηση του δικαιώματος επικοινωνίας αντίστοιχα και

- Η καταδίκη για ενδοοικογενειακή βία

εστίασε στην καταχρηστική άσκηση του λειτουργήματος των γονέων. Η άσκηση της επιμέλειας του τέκνου κατά τρόπο αντίθετο ή μη εναρμονιζόμενο στο σκοπό του, με αποτέλεσμα να διακυβεύονται τα προσωπικά συμφέροντα του τέκνου, συνιστά καταχρηστική άσκηση. Η καταχρηστική άσκηση μπορεί να εκδηλωθεί με θετική ενέργεια (πράξη) ή με παράλειψη άσκησης των καθηκόντων. Η κρίση για την κατάχρηση στηρίζεται στην εκτίμηση της συνολικής συμπεριφοράς του γονέα έναντι του τέκνου, εκτός εάν μια μεμονωμένη πράξη ή παράλειψη είναι τόσο σοβαρή που αρκεί για αρνητική κρίση.

Η καταχρηστική άσκηση της επιμέλειας τέκνου, όπου ο γονέας που έχει την επιμέλεια παραβαίνει τα καθήκοντά του, μπορεί να επιφέρει βλάβη στην ψυχική ή σωματική ανάπτυξη του τέκνου.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι περιπτώσεις κακής άσκησης αλληλοεπικαλύπτονται και δεν υπάρχει απόλυτος διαχωρισμός μεταξύ τους. Η άσκηση της γονικής μέριμνας από τον ένα γονέα χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο άλλος γονέας αποτελεί κακή άσκηση, που μπορεί να οδηγήσει στην αφαίρεση της άσκησης, μόνο εάν το επιβάλλει το συμφέρον του τέκνου.

Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να τονιστεί ότι συνιστά κακή άσκηση επιμέλειας τέκνου, εάν ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο και το περιβάλλον αυτού προσπαθεί να δημιουργήσει τεχνηέντως φόβο / αποστροφή / επιθετικότητα του τέκνου προς τον έτερο γονέα.