Από την Ψευδαίσθηση στην Παραπλάνηση: Όταν η Τεχνητή Νοημοσύνη «Δημιουργεί» τη Νομολογία που Χρειάζεσαι.

ΗΠΑ & Ηνωμένο Βασίλειο: Η Δικαιοσύνη στον πυρετό της κατασκευασμένης νομολογίας

Στις αγγλοσαξονικές χώρες του κοινού δικαίου (common law) , όπου η νομολογία (stare decisis / binding precedent) αποτελεί το θεμέλιο του δικαίου, το φαινόμενο έλαβε τις πιο δραματικές διαστάσεις.

Υπόθεση: Mata v. Avianca, Inc. (Νότιο Περιφερειακό Δικαστήριο της Νέας Υόρκης, 2023)

Η υπόθεση αυτή κατέστη το παγκόσμιο καμπανάκι κινδύνου. Ο δικαστής P. Kevin Castel επέβαλε χρηματικό πρόστιμο 5.000 δολαρίων σε δικηγόρους που υπέβαλαν δικόγραφο με έξι (6) ανύπαρκτες δικαστικές αποφάσεις, όλες κατασκευασμένες από το ChatGPT. Ο δικαστής δεν επέπληξε την άγνοια, αλλά την κακή πίστη και την αδιαφορία για την επαλήθευση των πηγών. Η απόφασή του ήταν σαφής: η ΤΝ δεν είναι δικηγορικό γραφείο, αλλά ένα εργαλείο που απαιτεί επιμελή διασταύρωση με επίσημες νομικές βάσεις δεδομένων.

Το Άμεσο Ανάλογο στο Ηνωμένο Βασίλειο:

Ανάλογα περιστατικά εκδηλώθηκαν το τελευταίο έτος στο Ηνωμένο Βασίλειο στις υποθέσεις Ayinde v. London Borough of Haringey και Al-Haroun v. Qatar National Bank, όπου δικηγόροι χρησιμοποίησαν πλαστές νομικές αποφάσεις (σε μία περίπτωση, 18 από 45 παραπομπές ήταν επινοημένες). Η δικαστής Dame Victoria Sharp προχώρησε σε αυστηρή προειδοποίηση, τονίζοντας ότι η παροχή ψευδούς υλικού μπορεί να συνιστά περιφρόνηση δικαστηρίου (contempt of court).

Τέτοια περιστατικά, όπως και στην περίπτωση Harber v. Commissioners for His Majesty's Revenue and Customs όπου χρησιμοποιήθηκε πλαστή φορολογική νομολογία, οδήγησαν τους εμπλεκόμενους νομικούς σε παραπομπή στους αρμόδιους ρυθμιστικούς φορείς του επαγγέλματος (SRA και BSB) για πιθανές πειθαρχικές κυρώσεις.

Τα διαρκώς αυξανόμενα περιστατικά δημιουργίας πλαστής νομολογίας και ψευδών ισχυρισμών υπονομεύουν την ακεραιότητα του νομικού συστήματος, επισημαίνουν δικαστές σε χώρες του κοινού δικαίου που η νομολογία έχει ιδιαίτερη βαρύτητα για το νομικό τους σύστημα. Η πρακτική αυτή δεν ενισχύει μόνο τον κυνισμό απέναντι στους νομικούς, δεν βλάπτει απλώς τη φήμη δικαστών αποδίδοντας σε αυτούς ερμηνείες και αποφάσεις που ουδέποτε εξέδωσαν, δημιουργεί έναν πραγματικό κίνδυνο: την αμφισβήτηση της αυθεντικότητας κάθε μελλοντικής απόφασης.

ΕΕ: Οι Νομικές Προκλήσεις του Grok – Από το GDPR στην Ευθύνη

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι νομικές προκλήσεις στράφηκαν κυρίως γύρω από την ευθύνη των δημιουργών και όχι των χρηστών.

Η Μάχη για τα Δεδομένα: Υπόθεση DPC κατά Twitter International Unlimited Company (Ιρλανδία)

Η Ιρλανδική Επιτροπή Προστασίας Δεδομένων (DPC) ανέλαβε δράση, προσφεύγοντας στο Ανώτατο Δικαστήριο (Αριθμός Φακέλου H.MCA.2024.0000411) κατά της X. Το ζήτημα ήταν η παράνομη χρήση δημόσιων αναρτήσεων Ευρωπαίων χρηστών για την εκπαίδευση του Grok χωρίς νόμιμη βάση, παραβιάζοντας το GDPR. Η DPC δικαιώθηκε: η αγωγή αποσύρθηκε τον Σεπτέμβριο του 2024, αφού η X δεσμεύτηκε μόνιμα να σταματήσει την επίμαχη επεξεργασία. Ουσιαστικά, η απόφαση υπογράμμισε ότι τα LLMs δεν μπορούν να λειτουργούν στην Ευρώπη με carte blanche στη συλλογή δεδομένων.

Η Αλήθεια είναι Υποχρεωτική: Υπόθεση Campact eV κατά xAI / Grok (Γερμανία)

Η γερμανική δικαιοσύνη προχώρησε ένα βήμα παραπέρα. Έπειτα από προσφυγή του οργανισμού Campact eV, το Περιφερειακό Δικαστήριο του Αμβούργου (Landgericht Hamburg) εξέδωσε ασφαλιστικά μέτρα κατά της xAI/Grok (Σεπτέμβριος 2025). Η απόφαση αυτή θεωρείται πρωτοποριακή διότι εγκαθιδρύει την αρχή ότι:

«Τα chatbots ΤΝ όπως το Grok έχουν επίσης υποχρέωση να λένε την αλήθεια».

Με αυτή την απόφαση, η xAI καθίσταται υπεύθυνη για τους ψευδείς ισχυρισμούς (falsehoods) που παράγονται από το μοντέλο της, υπονοώντας ότι η τεχνολογική καινοτομία δεν αποτελεί ασυλία από την ευθύνη για τη διάδοση ψευδών ειδήσεων.

Συμπεράσματα: Γιατί το «βασικό ένστικτο» δεν έμεινε τυχαία στην ιστορία

Η τεχνητή νοημοσύνη μπήκε στα δικηγορικά γραφεία με την αυτοπεποίθηση ενός νεοπροσλαμβανόμενου ασκούμενου: πρόθυμη να βοηθήσει, αλλά με τάσεις υπερβολής και φαντασίας. Το πρόβλημα; Δεν έχει ορκιστεί να λέει την αλήθεια, όλη την αλήθεια και μόνο την αλήθεια.

Η πρόσφατη νομολογιακή παρέμβαση της Dame Sharp δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας: οι δικηγόροι οφείλουν να γνωρίζουν όχι μόνο τις δυνατότητες, αλλά και τις παγίδες της ΤΝ. Οι «παραισθήσεις» της — δηλαδή η παραγωγή αληθοφανών αλλά ψευδών πληροφοριών — δεν είναι απλώς τεχνικά σφάλματα· είναι ρωγμές στο θεμέλιο της δικανικής αλήθειας.

Η υπόθεση Ayinde δεν ήταν απλώς ένα μάθημα για τους νεότερους του επαγγέλματος. Ήταν καμπανάκι για όλους μας: η τεχνητή νοημοσύνη δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ junior και senior, και η πειστικότητα των απαντήσεών της μπορεί να ξεγελάσει ακόμη και τον πιο έμπειρο νομικό. Το νέο δεοντολογικό πρότυπο δεν είναι πολυτέλεια· είναι αναγκαιότητα.

Από εδώ και στο εξής, η επαλήθευση δεν είναι απλώς καλή πρακτική — είναι επιστροφή στο πιο «αρχέγονο» επαγγελματικό ένστικτο. Κάθε παραγόμενο κείμενο από ΤΝ πρέπει να αντιμετωπίζεται ως «ύποπτο έγγραφο» μέχρις αποδείξεως του εναντίου. Και καθώς τα δικαστήρια περνούν από την ενημέρωση στην επιβολή, η αμέλεια δεν θα συγχωρείται με ένα απλό «το έγραψε το σύστημα».

Αλλά η λύση δεν βρίσκεται μόνο σε αυστηρότερες κυρώσεις ή σε επιπλήξεις από την έδρα. Χρειάζεται μια ευρύτερη αναθεώρηση: από την εκπαίδευση των νομικών, μέχρι τη ρύθμιση των τεχνολογιών που χρησιμοποιούν. Το ζητούμενο δεν είναι να απορρίψουμε την καινοτομία, αλλά να την εντάξουμε σε ένα πλαίσιο που υπηρετεί την αλήθεια και τη δικαιοσύνη — όχι την ταχύτητα και την ευκολία.

Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να είναι χρήσιμος βοηθός. Αλλά ο δικηγόρος παραμένει ο τελικός εγγυητής της ακρίβειας. Και όπως κάθε καλός δικηγόρος γνωρίζει: η πειθώ χωρίς τεκμηρίωση είναι απλώς ρητορική. Ή, στην περίπτωση της ΤΝ, μια πολύ καλά διατυπωμένη πλάνη.

Η ραγδαία εξάπλωση των Μεγάλων Μοντέλων Γλώσσας (LLMs) όπως το ChatGPT και το Grok έχει εισαγάγει μια νέα, συντεχνιακή απειλή στην απονομή της δικαιοσύνης: τον κίνδυνο της Τεχνητής Επινοήσης (ή «ψευδαίσθησης» - hallucinations). Καθώς τα μοντέλα ΤΝ έχουν σχεδιαστεί για να προβλέπουν την επόμενη πιθανή λέξη και όχι την νομική αλήθεια, επινοούν πλέον με αυταρέσκεια πλήρως ανύπαρκτα δεδικασμένα. Αυτή η νέα πραγματικότητα έχει ήδη οδηγήσει σε κυρώσεις, πρόστιμα και πρωτοφανείς δικαστικές προειδοποιήσεις σε όλο τον κόσμο.