Καταγγελία Ενδοοικογενειακής Βίας

Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί σοβαρό ποινικό αδίκημα, του οποίου η νομική αντιμετώπιση επιδιώκει αφενός την προστασία του θύματος και αφετέρου την αποκατάσταση της οικογενειακής ειρήνης. Η ελληνική νομοθεσία, με τον Ν. 3500/2006, προβλέπει ειδικές διαδικασίες, μεταξύ των οποίων και η ποινική διαμεσολάβηση, για την αντιμετώπιση πλημμελημάτων που σχετίζονται με το αδίκημα της ενδοοικογενειακής βίας. Μάλιστα η νομολογία του Αρείου Πάγου έχει κρίνει ότι η προηγούμενη διερεύνηση από τον Εισαγγελέα της δυνατότητας ποινικής διαμεσολάβησης, πριν ακολουθήσει την ποινική διαδικασία αποτελεί ειδική δικονομική προϋπόθεση για την έγκυρη άσκηση της ποινικής δίωξης.

Η Ρύθμιση της Ποινικής Διαμεσολάβησης

Η διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης, η οποία εφαρμόζεται αποκλειστικά σε πλημμελήματα ενδοοικογενειακής βίας, θεσπίστηκε με σκοπό την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ δράστη και θύματος για την αποκατάσταση της οικογενειακής αρμονίας, αποτρέποντας, όπου είναι δυνατόν, την άμεση επιβολή ποινών που θα επιβάρυναν περαιτέρω τις οικογενειακές σχέσεις.

Αναβαθμισμένος Ρόλος του Εισαγγελέα με τον Ν. 5172/2025

Ο πρόσφατος Ν. 5172/2025 εισήγαγε σημαντικές τροποποιήσεις στο άρθρο 12 του Ν. 3500/2006, ενισχύοντας τον ρόλο του Εισαγγελέα και την προστασία θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας.

1. Δυνατότητα Απόρριψης της Διαμεσολάβησης: Με το άρθρο 12§5, ο Εισαγγελέας δύναται, σε εξαιρετικές περιπτώσεις και με αιτιολογημένη διάταξη, να απορρίψει τη συμφωνία των μερών για διαμεσολάβηση. Η απόρριψη βασίζεται στο συμφέρον και τις ανάγκες του θύματος, ιδίως όταν συντρέχουν παράγοντες που μειώνουν την ικανότητά του για συνειδητή επιλογή (π.χ., τραύμα, ανισορροπία δυνάμεων) ή προδικάζουν αρνητικές συνέπειες (π.χ., υποτροπή, σκληρότητα πράξης). Μπορεί, μάλιστα, να ζητηθεί η γνώμη εξειδικευμένων επιστημόνων (ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών) για την αξιολόγηση της βούλησης του θύματος, διασφαλίζοντας ότι αυτή δεν είναι προϊόν πλάνης, απάτης ή απειλής.

2. Δυναμικότητα και Τροποποίηση Όρων: Το άρθρο 12§5Α καθιερώνει την αρχή της δυναμικότητας της διαδικασίας. Ο Εισαγγελέας, κατόπιν αιτήματος του θύματος ή αυτεπαγγέλτως, μπορεί να τροποποιήσει τους όρους της διαμεσολάβησης ή να τάσσει νέους, εφόσον προκύψουν νέα πραγματικά περιστατικά. Η δυνατότητα αυτή υπογραμμίζει ότι η διαμεσολάβηση δεν είναι εφάπαξ διαδικασία, αλλά εξελισσόμενη, με τον Εισαγγελέα να παρεμβαίνει αυτεπάγγελτα, αν το θύμα φοβάται να καταγγείλει νέα δεδομένα ή παράβαση όρου.

Αυτές οι αλλαγές σηματοδοτούν την αναγνώριση της ιδιαίτερης ευαλωτότητας του θύματος και την ανάγκη για ενισχυμένη κρατική προστασία και πρόληψη μελλοντικών αδικημάτων ενδοοικογενειακής βίας.

Τί συνιστά ωστόσο ενδοοικογενειακή βία;

Ως ενδοοικογενειακή βία ορίζεται κάθε πράξη φυσικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή οικονομικής βίας που συμβαίνει εντός οικογένειας, οικογενειακής μονάδας, ή μεταξύ νυν/πρώην συζύγων ή συντρόφων, ανεξάρτητα από τη συγκατοίκηση. Ο ορισμός αυτός, που εμπεριέχεται στο άρθρο 3, εδάφιο β’ της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, υπογραμμίζει την πολυδιάστατη φύση του φαινομένου.

1. Βία Μεταξύ Συζύγων/Συντρόφων

Η βία στο πλαίσιο της συζυγικής ή συντροφικής σχέσης αποτελεί το πλέον διαδεδομένο μοτίβο ενδοοικογενειακής κακοποίησης και περιλαμβάνει:

• Σωματική Βία: Συνίσταται στην πρόκληση σωματικής κάκωσης ή βλάβης της υγείας. Κλιμακώνεται από χτυπήματα και τραυματισμούς έως την από πρόθεση ανθρωποκτονία.

• Σεξουαλική Βία: Περιλαμβάνει τον εξαναγκασμό, με σωματική βία ή απειλή, του θύματος σε συνουσία, ασελγή πράξη ή ανοχή αυτής, καθώς και την προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας.

• Ψυχοσυναισθηματική Βία: Αυτή η μορφή βίας είναι ιδιαίτερα καταστροφική, καθώς εκμεταλλεύεται την ψυχολογική και συναισθηματική εξάρτηση του ατόμου. Περιλαμβάνει καταπίεση, απειλές, εκβιασμούς, συνεχή υποτίμηση (λεκτική κακοποίηση) και απομόνωση από το κοινωνικό περιβάλλον. Θεωρείται επίσης η στέρηση βασικών θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως η ελευθερία και η αυτοδιάθεση.

• Οικονομική Βία: Περιλαμβάνει τον έλεγχο πρόσβασης σε χρήματα, την απαγόρευση εργασίας ή την εκμετάλλευση περιουσίας, καθιστώντας το θύμα οικονομικά εξαρτημένο.

Συχνά, παρατηρείται το μοτίβο της «συζυγικής βίας» (ή κύκλος βίας), όπου ο δράστης εναλλάσσεται μεταξύ βίαιης, υβριστικής/κακοποιητικής και απολογητικής συμπεριφοράς, συχνά συνοδευόμενης από υποσχέσεις για αλλαγή, εγκλωβίζοντας το θύμα σε έναν φαύλο κύκλο.

2. Βία και Παραμέληση κατά των Παιδιών

Η βία κατά των παιδιών από τους φροντιστές τους, πέραν της άμεσης σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης, εκδηλώνεται με σύνθετες μορφές ψυχολογικής βίας και παραμέλησης, με σοβαρές συνέπειες στη συναισθηματική και κοινωνική τους εξέλιξη.

Μορφές Κακοποίησης Παιδιών:

• Σωματική Κακοποίηση: Πρόκληση σωματικής κάκωσης.

• Σεξουαλική Κακοποίηση: Πράξεις σεξουαλικής φύσης κατά του παιδιού.

• Συναισθηματική / Ψυχολογική Κακοποίηση:

o Απόρριψη: Διαρκείς υπενθυμίσεις στο παιδί ότι είναι ανεπιθύμητο ή η αδυναμία ανάπτυξης δεσμού.

o Εκφοβισμός - Τρομοκράτηση: Απειλές, άσκηση κριτικής, χλευασμός και αδικαιολόγητες τιμωρίες.

o Απομόνωση: Περιορισμός του παιδιού (π.χ., στο δωμάτιο) ή απαγόρευση συμμετοχής σε κοινωνικές δραστηριότητες (παιχνίδι, παρέες).

o Διαφθορά: Εν γνώσει του γονέα, το παιδί εκτίθεται σε χρήση ναρκωτικών, αλκοόλ, ακατάλληλο περιεχόμενο ή συμμετέχει σε παράνομες/εγκληματικές δραστηριότητες (π.χ., ληστείες, πορνεία).

Τύποι Παραμέλησης Παιδιού:

Η παραμέληση συνίσταται στην αποτυχία του υπευθύνου φροντιστή να ικανοποιήσει τις βασικές ανάγκες του παιδιού:

• Σωματική Παραμέληση: Έκθεση σε κίνδυνο και αποτυχία ικανοποίησης βασικών αναγκών (σίτιση, ένδυση, στέγη) που οδηγεί σε αναπτυξιακά προβλήματα ή προβλήματα υγείας.

• Συναισθηματική Παραμέληση: Γονικές παραλείψεις που αφορούν την ανικανότητα παροχής φροντίδας, σταθερότητας και ασφάλειας, απαραίτητων για τη νοητική, κοινωνική και ψυχολογική εξέλιξη.

• Εκπαιδευτική Παραμέληση: Αποτυχία εγγραφής στην υποχρεωτική εκπαίδευση ή παροχής ειδικής αγωγής.

• Ιατρική Παραμέληση: Αμέλεια της ιατρικής φροντίδας και των ιατρικών συστάσεων, με συνέπεια την επιδείνωση χρόνιων νόσων, αναπηρία ή θάνατο.

Βασικά Βήματα για τα Θύματα Ενδοοικογενειακής Βίας

Εάν είστε θύμα ενδοοικογενειακής βίας ή γνωρίζετε κάποιο θύμα, η άμεση και σωστή αντίδραση είναι κρίσιμη για την καταγγελία ενδοοικογενειακής βίας και την νομική προστασία σας.

1. Άμεση Επικοινωνία με την Αστυνομία: Καλέστε άμεσα την Αστυνομία (100) ή μεταβείτε στο πλησιέστερο Αστυνομικό Τμήμα για να υποβάλετε μήνυση κατά του δράστη. Η άμεση κινητοποίηση είναι καθοριστική για τη σύλληψη του δράστη στο πλαίσιο του αυτοφώρου.

2. Ιατρική Βεβαίωση και Καταγραφή: Επισκεφθείτε αμέσως Νοσοκομείο ή Ιατροδικαστή για ιατρική βεβαίωση. Η ιατρική έκθεση ή βεβαίωση αποτελεί το ισχυρότερο αποδεικτικό μέσο για την καταγραφή των σωματικών κακώσεων και της ψυχολογικής κατάστασης.

3. Επικοινωνία με Δικηγόρο: Συμβουλευτείτε άμεσα δικηγόρο εξειδικευμένο σε θέματα ποινικού και οικογενειακού δικαίου για την νομική σας υποστήριξη. Ο δικηγόρος θα αναλάβει την σύνταξη και υποβολή της μήνυσης, την παράσταση πολιτικής αγωγής, καθώς και την εξασφάλιση μέτρων προστασίας (π.χ., ασφαλιστικά μέτρα, απομάκρυνση δράστη).

Αικατερίνη Ιωαννίδου